Ebû Mûsâ el-Eş’arî radıyallahu anh’ten rivayet edildiğine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: “Mü’minin mü’mine karşı durumu, bir parçası diğer parçasını sımsıkı kenetleyip tutan binanın durumu gibidir.”

Hz. Peygamber bunu açıklamak için, iki elinin parmaklarını birbiri arasına geçirerek kenetledi.

(Buhârî, Salât 88, Mezâlim 5; Müslim, Birr 65)

Mü’minler, İslâm kardeşlik binasının tuğlalarıdır. Birbirlerine her bakımdan destek olurlar. Bu binanın, ayakta durmasını sağlayan temel taşları ise muhabbet, empati ve î’sârdır. Mü’minler bunlar sayesinde hep kardeş kalırlar. Kardeşlik binasının her bir parçasının, çimento ve demir misali muhtaç olduğu ana unsur, tevhîdî imandır. Onsuz ne temel atılabilir, ne de yapı kurulabilir.

Bizi kardeş yapan Allah’tır!

Yüce Allah, “Mü’minler ancak kardeştirler…”[1] buyurmuştur.  Böylece Allah, aralarında kan ve ırk bağı olmasa; hatta İslâm’dan önce birbirlerine düşman olsalar bile, gönüllerini iman bağıyla bağlayarak insanları kardeş yapmıştır. İslâm imanından başka hiçbir bağ, onları böyle kardeş yapamazdı. Yüce Rabbimiz bu gerçeği şöylece ifade buyurmaktadır: “… Ve (Allah) onların kalplerini uzlaştırdı. Sen, yeryüzündekilerin tümünü harcasaydın bile, onların kalplerini uzlaştıramazdın. Ama Allah, aralarını bulup onları uzlaştırdı. Çünkü O, üstün ve güçlü olandır, hüküm ve hikmet sahibidir.”[2]  “Hep birlikte Allah'ın ipine (İslâm'a) sımsıkı yapışın; parçalanmayın. Allah'ın size olan nimetini hatırlayın: Hani siz birbirinize düşman kişiler idiniz de O, gönüllerinizi birleştirmişti ve O'nun nimeti sayesinde kardeş kimseler olmuştunuz.  Bir ateş çukurunun kenarında idiniz Allah sizi oradan kurtardı. Doğru yola erişmeniz için Allah size ayetlerini böyle açıklıyor.”[3]

İslâm kardeşliğinin hakikatine ermek için muhacirler ve ensar arasında yaşanan kardeşlik destanını iyi anlamak gerekir. Özellikle ensârın, zulümden işkenceden kaçıp kendilerine sığınan muhâcir mü’minlere karşı sergilediği sımsıcak kardeşlik, Yüce Rabbin övgüsüne mazhar olmuştur. Dünya durdukça mü’min gönülleri ısıtacak bu en üstün kardeşlik örneğini Yüce Allah şöyle anlatır: “Daha önceden Medine'yi yurt edinmiş ve gönüllerine imanı yerleştirmiş olan kimseler, kendilerine hicret edip gelenleri severler; onlara verilenler karşısında içlerinde bir çekememezlik hissetmezler; kendileri zaruret içinde bulunsalar bile onları kendilerinden önde tutarlar. Nefsinin tamahkârlığından korunabilmiş kimseler, işte onlar saadete erenlerdir.” [4]

Bu âyet-i kerimeye göre hakîki kardeşliğe giden yol gönüllerden geçer. Âyet-i kerimedeki ensarın şahsında sırasıyla ifade edilen eylemlerin işaret ettiği dört kavram vardır. Bunlar gönle yerleştirilen iman, mü’min kardeşe yönelen sevgi, kıskançlığı engelleyen empati ve din kardeşini kendilerine tercih etmeyi getiren i’sârdır. Dünyada gerçek kardeşlikle birlikte gelecek huzur ve mutluluğun yanısıra, ahiret hayatında kavuşulacak sonsuz mutluluğa da bu kavramlar kapı açacaktır. İnsanlar ancak, gönüllerine öncelikle îmanı, hemen peşinden muhabbeti, sonrasında da empati ve î’sârı yerleştirirlerse gerçek kardeşliğin sırrına erebilir ve böylece nefislerinin açgözlülüğüne set çekerek ebedî saadeti kazanmaya namzet olabilirler. Her güzelliğin ve her saadetin temeli olan tevhid imanına diğer yazılarımızda yeterince yer vermemiz sebebiyle burada ona işaret etmekle yetinelim ve kardeşlik merdiveninin basamaklarından sırasıyla yükselmeye çalışalım.

Kardeşliğin ruhu: Muhabbet

Nasıl ki varlık ağacının çekirdeği muhabbetse[5], bu ağaçta ki en güzel meyvelerden biri olan kardeşliğin özü de yine muhabbettir. Muhabbet, sevgi demektir. Sevgili Peygamberimiz (as), “İman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olamazsınız”[6] buyurarak imanla sevgi arasındaki kopmaz bağı gözler önüne sermiştir. Buna göre dili, rengi ve ırkı ne olursa olsun bir mü’min diğer bir mü’min kardeşini Allah için sevmedikçe hakîkî mü’min olamaz. Sevgili Peygamberimiz (sas) bize sevgimizi arttırmamızın yollarını da göstermiş ve “Dikkat edin! Sizi, yaptığınız takdirde birbirinizi seveceğiniz şeye yönlendireyim: Aranızda selamı yayınız”[7] “Birbirinizle el sıkışın ki, kalplerinizdeki kin gitsin. Hediyeleşin ki, birbirinizi sevesiniz ve aradaki dargınlıklar böylece kalksın”[8] buyurmuştur.

Müslüman kardeşlerin birbirine duyacağı sevginin nasıl olması gerektiği konusunda Sevgili Efendimizin (sas) şahane bir benzetmesi vardır. Buna göre, “Mü'minler birbirlerini sevmekte, birbirlerine acımakta ve birbirlerini korumakta bir vücuda benzerler. Vücudun bir uzvu hasta olduğu zaman, diğer uzuvlar da bu sebeple uykusuzluğa ve ateşli hastalığa tutulurlar.”[9]

Nasıl ki vücudun her bir uzvu, diğer bir uzvun ızdırabına kayıtsız kalamıyorsa,  Müslüman da, dünyanın neresinde olursa olsun din kardeşinin sıkıntısına kayıtsız kalamaz. Müslüman, ırkına ve milliyetine bakmadan din kardeşinin derdiyle dertlenmeli, onu kendinden ayrı düşünmemelidir. Aksi takdirde İslâm ümmetine mensubiyeti sorgulanır.

Dünyada birbirlerini katışıksız bir sevgiyle seven Müslüman kardeşlerin, ahirette öyle güzel makamları vardır ki, buna imrenmemek elde değildir. Onların müstesna konumlarını kudsî hadislerde bizzat Yüce Rabbimiz haber vermektedir: “Aziz ve Celil olan Allah Teala hazretleri Kıyamet günü şöyle ferman buyuracaktır: Benim Celâlim için birbirlerini sevenler nerede? (Arşımın) gölgesinden başka hiçbir gölgenin bulunmadığı bu gün onları gölgemde gölgelendireyim!”[10]

“Benim Celâlim (Yüceliğim hakkı) için birbirlerini sevenler var ya! Onlar için nurdan öyle minderler vardır ki, peygamberler ve şehidler bile onlara gıbta ederler.”[11]

Allah rızası için birbirini sevmenin doğal sonucu, sevenlerin sırf Allah için buluşmaları, ziyaretleşmeleri ve birbirlerine (maddi – manevi) fedakârlık ve harcamada bulunmalarıdır. Yüce Rabbimiz onlardan ve nâil olacakları en büyük ödülden bir kudsî hadiste şöyle bahseder: “Benim rızam için birbirlerini sevenlere, benim için bir araya gelenler, benim için birbirlerini ziyaret edenlere ve benim için birbirlerine harcayanlara sevgim vacip olmuştur.”[12]

Bu kudsî hadiste ifade edilen müjde, bir hadîs-i şerifte önceki ümmetlerin birinde yaşamış bir mü’mine bizzat bir melek tarafından verilmiştir. Sevgili Peygamberimizin (sas) bildirdiğine göre, eski zamanlarda bir adam uzak bir köydeki arkadaşını ziyaret için yola çıkar. Yüce Allah, adamın yolu üzerine bir meleği gözcü olarak gönderir. Melek, adama nereye gittiğini sorunca, o da ilerideki köyde bulunan din kardeşini ziyarete gittiğini söyler. Melek: “Ondan elde edeceğin bir menfaat mi var?” diye sorunca adam, “Hayır, onu sadece Allah için sevdiğimden ziyaret ediyorum.” diye cevap verir. Bunun üzerine melek, “Ben Allah’ın sana gönderdiği bir elçiyim. Şüphesiz ki senin onu sevdiğin gibi Allah da seni sevmektedir.” diyerek adamı müjdeler.[13]

Sevgili Peygamberimiz (sas) birbirlerine Allah için muhabbet duyanları güzelce tanıtarak, Allah tarafından onlara bahşedilecek büyük lütufları şöyle haber vermiştir: “Allah'ın kulları arasında öyleleri var ki, peygamber ve şehit değildirler, ama kıyamet günü Allah katındaki mevkilerinden dolayı peygamberler ve şehitler onlara imrenirler.”

Ya Rasûlallah, onlar kim? Bize haber verir misin? dediler.

"Onlar, aralarında alıp verdikleri bir mal ve akrabalık olmadı­ğı halde Allah'ın ruhu ile birbirlerini sevenlerdir. Vallahi onların yüz­leri nurdur ve kendileri nur üzerindedirler. İnsanlar korktuğu zaman onlar korkmaz, insanlar üzüldüğünde onlar üzülmezler." buyurdu ve: "Haberiniz olsun, Allah'ın sevgili kullarına korku yok, onlar üzüle­cek de değillerdir."[14] âyetini okudu.”[15]

Bütün bu âyet ve hadislerden sonra bize düşen dünyanın dört bir yanındaki din kardeşlerimizi ensarın muhâcirleri sevmesi gibi katıksız bir sevgiyle sevmek, vücudumuzdaki bir organ gibi benimsemektir. (Devam edecek)

---------------------

[1] Hucurât Sûresi 49/10

[2] Enfal Sûresi 8/63

[3] Âl-i İmrân Sûresi 3/103

[4] Haşr Sûresi 59/9

[5] İslâm âlimleri, Kur’ân-ı Kerim’de sevgiyi anlatmak için en çok kullanılan kelime olan “muhabbet” kelimesinin “tohum” manasına gelen “hıbbe” kökünden türediğini ileri sürerek sevginin, hayat ağacının tohumu, varlık bilmecesinin cevabı olduğunu söylemişlerdir. (Bkz. Dr. Raşit Küçük, Sevgi Medeniyeti, Rehber Yayıncılık, Ankara 1991, s. 18.)

[6] Müslim, Îmân 22 No:9; Ebû Dâvûd, Edeb 131.

[7] Müslim, Îmân 22 No:9

[8] Muvattâ, Hüsnü’l-Huluk 1

[9] Buharî, Edeb 27; Müslim, Birr 66

[10] Muslim, Birr 37; Muvatta, Şi'r 13

[11] Tirmizi, Zuhd 53

[12] Muvatta, Şi'r 16

[13] Müslim, Birr 12

[14] Yunus Sûresi 62

[15] Ebu Davud, İcare 76 No:3527