Ocak ayında Whatsapp kullanıcılarının karşısına çok önemli bir bilgilendirme çıktı. Bu bilgilendirmede “Hizmet Koşullarının ve Gizlilik İlkesinin güncellendiği” bilgisi yer almaktaydı ve bu kullanıcıların Whatsapp uygulamasını kullanmaları için bu güncellemeyi kabul etmesi gerekmekteydi. Bilgilendirmeye göre, açık rıza vermeyen kullanıcıların uygulamayı kullanamayacaktı ve hesapları silinecekti.

Bu güncelleme ve kabul dayatması, özellikle kişisel veriler açısından büyük tartışmalara sebep oldu. Kimileri Whatsapp uygulamasından vazgeçerken, kimileri ise “benim konuşmalarımı depolasalar ne olacak sanki” diyerek konuyu önemsiz buldu. Fakat söz konusu güncellemenin içeriği düşünüldüğünden daha farklıydı. Ayrıca Whastapp uygulamasının kullanılması için böyle bir şart koşulması, temel hak ve özgürlüklerden olan mahremiyet hakkının ihlalini teşkil etmekteydi. Bu yüzden önce Rekabet Kurumu, akabinde Kişisel Verileri Koruma Kurulu konu ile ilgili re’sen araştırma başlattı. Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun bu işlem için Whatsapp’a kestiği ceza tutarı ise 1.950.000 TL!

Peki Whatsapp’ın Hizmet Koşullarının ve Gizlilik İlkesindeki güncelleme hangi hususları içeriyordu? Bu metin ile temel olarak kişisel verilerin işlenmesi ve yurt dışına aktarımı için açık rıza alınması söz konusuydu. Whatsapp bunların kullanıcı ile arasında akdetmiş olduğu bir sözleşme olduğunu iddia etmiş ise de, bu savunma oldukça zayıftı ve kabul görmedi.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu, Whatsapp’ın Hizmet Koşullarındaki güncellemeyi şöyle değerlendirdi:

• Açık rıza istisna olarak başvurulması gereken bir yöntemken öncelikle bu yola başvurulması kanuna aykırıdır: Veri sorumlusu olan Whatsapp, çeşitli kişisel veri işleme faaliyetlerini Hizmet Koşullarının kullanıcı ile yapılan bir sözleşme olarak tanımlamıştır. Böylece kullanıcıdan sözleşmeye onay verilmesi istemiştir. Söz konusu veri işleme faaliyetinin gerekli olması halinde Kişisel Verileri Koruma Kanunu uyarınca belirli araçlar tanımlanmıştır. Fakat Whatsapp kullanıcılardan açık rıza istemiş ve bir de bunun “sözleşme” olduğunu savunmuştur.
• Açık rızanın şartları zedelenmiştir: Hizmet Koşulları uyarınca kullanıcılardan verilerinin işlenmesi ve bu verilerin yurtdışına aktarımı gerçekleşecektir. Açık rıza, bir hizmet koşulu olarak sunulamaz. Bu durumda özgür irade ile verilmiş bir rızadan bahsedilemeyecektir. Ayrıca Whatsapp, her iki işlem için ayrı ayrı rıza almalıdır. Sözleşmede veri aktarımına ilişkin hüküm koymak suretiyle işleme ve aktarım faaliyetlerinin, tek metinde birbirinden ayrılmaz bir biçimde tüketiciye sunmaktadır. O halde burada açık rızanın en temel unsuru olan “özgür iradeyle açıklanması” zedelenmiştir.
• Hukuka ve dürüstlük kurallarına aykırı hareket edilmiştir: Whatsapp tarafından Hizmet Koşulları ve Gizlilik İlkesinde yer alan “aktarım”a ilişkin ifadelerin, kullanıcıya müzakereye kapalı olarak sunulmuş, başka bir deyişle dayatılmıştır. Kullanıcılar, uygulamayı kullanabilmek için verilerinin aktarımını kabul etmek zorunda bırakılmıştır. Böylece Whatsapp, KVKK’nin temek ilkelerinden olan “Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma” ilkesine aykırı davranmıştır.
• Veriler hangi amaçla aktarılacağı belirli değildir: Whatsapp kişisel verilerin aktarımına ilişkin olarak açık rıza istemekte ise de, verilerin işlendikleri amaçla orantılı ve sınırlı bilgiler değildir. Ayrıca Whatsapp tarafından hangi verinin hangi amaçla aktarılacağı tam olarak açıklanmamıştır. Böylece KVKK’nin temel ilkelerinden bir diğeri olan verilerin “belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenme” ve “işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma” ilkelerine aykırı hareket edilmiştir.
• Verilerin yurt dışına aktarımı için Kişisel Verileri Koruma Kurulu’na başvurularak ilgili işlemler yapılmamıştır: Whatsapp, Türkiye’de bulunan kişilerin verilerin kaydı, depolanması, değiştirilmesi, aktarılması gibi her türlü işleme faaliyetlerini yurtdışındaki sunuculardan gerçekleştirmektedir. Yani, Whatsapp yurtdışına veri aktarmaktadır. Bu işlem için açık rıza dışında Kurul’a başvurulması gerekmekte iken, Whatsapp bu başvuruyu yapmamıştır.
• Profilleme hukuka aykırıdır: Whatsapp tarafından profilleme amacı ile çerezler kullanılarak kullanıcıların veri ve bilgileri toplanmaktadır. Bu işlem için de ayrı bir açık rıza alınması gerekirken Whatsapp kullanıcılardan böyle bir rıza almamıştır.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nca bu değerlendirmelere ve takdir edilen idari para cezasına ek olarak, 04.01.2021 tarihli Hizmet Koşulları ve Gizlilik İlkesi metinlerinin üç ay içerisinden Kişisel Verileri Koruma Kanunu’na uygun hale getirilmesi ve aydınlatma yükümlülüğünün yerine hükmetti.

Söz konusu karar çok önemli. Whatsapp da olsa, arkanda Facebook’da olsa yasalardan ve vatandaşların temel haklarından olan mahremiyetten muaf olmadığını bu kadar önemli bir meblağ ile belirtilmiş oldu. Bir daha birisi “birisi benim konuşmalarımı depolasa/incelese/okusa ne olacak sanki” dediğinde aklınızda olsun; bu verilerin değeri yaklaşık 2.000.000 TL…